DEI — Ekstremizm deyil, ədalətə əsaslanan yanaşma
Son illərdə müxtəliflik, bərabərlik və inklüzivlik (DEI) anlayışı cəmiyyətdə müxtəlif yanaşmalarla qarşılanır. Bəziləri bunu radikal siyasi mövqe və ya kvota siyasəti ilə eyniləşdirməyə çalışır. Lakin DEI siyasət, güzəşt və ya süni üstünlük vermək deyil — bu, hər kəs üçün bərabər imkanların yaradılmasını hədəfləyən ədalət prinsipidir. DEI-nin əsas məqsədi — insanların mənşəyindən, şəxsiyyətindən və ya şəraitindən asılı olmayaraq onların cəmiyyətə, iş yerinə və ictimai həyata tam şəkildə qoşula bilməsinə şərait yaratmaqdır.
Daha çoxu üçün bizi sosial şəbəkələrdə izləyin
DEI nəyi ifadə edir?
  • Müxtəliflik (Diversity) — fərqli mənşəyə, baxış bucağına və təcrübəyə malik insanların təşkilatlarda və cəmiyyətlərdə təmsil olunmasını təmin etməkdir.
  • Bərabərlik (Equity) — hər kəs üçün bərabər imkanların yaradılması və bəzən bu imkana çatmaq üçün əlavə dəstəyin göstərilməsidir.
  • İnklüzivlik (Inclusion) — hər kəsin dəyərli və hörmətli hiss etdiyi, tam potensialını reallaşdıra bildiyi mühitin formalaşdırılmasıdır.

Bu anlayışlar sadəcə şüarlar deyil — onlar vətəndaş hüquqları, gender bərabərliyi və sosial ədalət sahəsində mühüm irəliləyişlərin əsasında duran prinsiplərdir.



Yayılmış yanlış təsəvvürlərin aradan qaldırılması

DEI-nin çox zaman kvota siyasəti ilə eyniləşdirilməsi səhv yanaşmadır. Kvota siyasəti konkret tədbirlərlə müəyyən qrupların təmsilçiliyini artırmaq məqsədi güdürsə, DEI daha geniş anlayışdır və təşkilatlarda inklüziv və ədalətli mədəniyyətin qurulmasını nəzərdə tutur. Bəziləri DEI təşəbbüslərini bəzi qruplara üstünlük verilməsi kimi qiymətləndirir. Halbuki DEI-nin məqsədi — hamı üçün bərabər başlanğıc imkanlarının yaradılmasıdır. Misal üçün, vakansiyaların daha geniş auditoriyaya əlçatan olması və ya uzun müddət kənarda qalmış şəxslərə mentorluq dəstəyinin göstərilməsi favoritizm deyil — ədalətli yanaşmadır.
Həmçinin, DEI-nin siyasi məqsəd güdməsi ilə bağlı yanaşmalar da yanlışdır. DEI — insan ləyaqəti və ədalət prinsipidir. Bu yanaşma insanların irqi, cinsi, sosial statusu və ya digər fərqliliklərindən asılı olmayaraq onların uğur qazanmasına imkan yaradır.


Niyə DEI vacibdir? 
Müasir dünyada DEI yalnız vacib deyil — zəruridir. Müxtəlifliyi qəbul edən təşkilatlar dəyişən dünyada daha çox uğur qazanır. Araşdırmalar göstərir ki, müxtəlif heyətlər daha yenilikçi, yaradıcı və effektiv olur. Rəhbərlikdə müxtəlifliyi və inklüzivliyi prioritet seçən şirkətlər maliyyə göstəricilərində rəqiblərindən üstün nəticələr göstərir.
Bundan əlavə, DEI-nin mənəvi əhəmiyyəti də vardır. Uzun illər ərzində sistemli bərabərsizliklər müxtəlif insanların inkişafına mane olub. İrqçilik, gender ayrı-seçkiliyi və ya əlilliyi olan şəxslərin üzləşdiyi baryerlər — bunların hamısı cəmiyyətin toxumasına daxil olmuşdur. DEI təşəbbüsləri bu baryerləri aradan qaldırmağa və insanların qabiliyyətlərinə və səyinə əsaslanan bərabər imkanların yaradılmasına xidmət edir.
Məsələn, enerji sektorunda qadınların və azlıqların rəhbərliyə cəlb olunması yalnız statistikanın yaxşılaşdırılması deyil — bu, yeni baxış bucaqlarını gətirərək innovasiya və dayanıqlı həllərin əldə olunmasına şərait yaradır. Şərqi Avropadakı tekstil sənayesində isə DEI-nin tətbiqi iş şəraitinin yaxşılaşmasına və sosial dayanıqlığın artmasına səbəb olmuşdur.
 
 

P5 Standartında DEI

 

 

P5 standartı (həm layihələr, həm də biznes üçün) DEI anlayışını “Ləyaqət, Müxtəliflik, Bərabərlik və İnklüzivlik” (DDEI) prinsipləri çərçivəsində təqdim edir. Bu yanaşma, təşkilatda hər kəsin hörmətlə, təhlükəsizlik hissi ilə yanaşıldığı və dəyərli hesab edildiyi mühitin yaradılmasını nəzərdə tutur.

 

 

Bu prinsiplərin tətbiqi aşağıdakı nəticələrə gətirib çıxarır:

 

 

  • Əməkdaşlıq və etimada əsaslanan mühitin qurulması nəticəsində məhsuldarlığın artması

 

  • Müxtəlif baxış bucaqlarının qiymətləndirilməsi ilə qərarvermə keyfiyyətinin yüksəlməsi

 

  • Dəyərli hesab olunma hissi nəticəsində əməkdaşların motivasiyasının və iştirakı səviyyəsinin artması

 

  • Müxtəlif mənşəyə malik istedadların cəlb olunmasına imkan verən işə qəbul strategiyalarının təkmilləşməsi

 

  • Müştəri məmnunluğunun artması və loyallığın güclənməsi

 

  • İctimai nüfuzun yüksəlməsi və bazar payının genişlənməsi
 
 

Gələcəyə Baxış

 

DEI qısamüddətli tendensiya və ya siyasi çağırış deyil — ədalətin əsas prinsipidir. Bu, heç kimin arxada qalmamasını təmin etmək, hər kəsin öz potensialını reallaşdıra biləcəyi mühit yaratmaq məqsədi daşıyır.

Söhbət güzəşt və ya standartların aşağı salınmasından getmir. Söhbət ondan gedir ki, bəziləri uzun illər sistemli baryerlərlə qarşılaşıb və bu maneələri aradan qaldırmaq ədalətsizlik deyil — düzgün yanaşmadır.

Bundan sonra DEI-nin mahiyyəti barədə maarifləndirmə işlərinin davam etdirilməsi, səs-küylü müzakirələrdən kənara çıxaraq bu təşəbbüslərin həqiqi məqsədinə diqqət yetirilməsi zəruridir. Məqsəd — hamı üçün daha ədalətli, daha bərabər və inklüziv cəmiyyət qurmaqdır.

DEI yalnız marginal qruplara dəstək deyil — bu, daha güclü və dayanıqlı təşkilatların və cəmiyyətlərin formalaşması üçün vacibdir.

Nəticə olaraq, DEI — ədalətə sadiqlik, hər kəsin öz potensialını göstərmək və cəmiyyətə tam şəkildə qatılmaq imkanı əldə etməsi üçün atılan zəruri addımdır. Bu yanaşma biznes, cəmiyyət və insanlıq üçün müsbət nəticələrə gətirib çıxarır.

 

Joel Carboni, 2024
Original məqalə üçün: GPM GLOBAL
Dayanıqlı layihə menecmenti haqqında daha çox öyrənmək üçün www.greenpm.az – a daxil olun