Qlobal vədlərlə yerli siyasət arasında uçurum

Məsələn, Böyük Britaniyanın Durham qraflığında bələdiyyə şurası keçən həftə iqlim fövqəladə vəziyyəti ilə bağlı bəyanatını ləğv etdi. Səbəb kimi büdcə problemləri və iqtisadi prioritetlər göstərildi. Durham bu məsələdə tək deyil — West Northamptonshire kimi digər bələdiyyələr də dayanıqlılıq öhdəliklərindən geri çəkilir, iqlim fəaliyyətini zəruri addım deyil, “əlavə üstünlük” kimi dəyərləndirirlər. Bu addımlar təsadüfi deyil — daha geniş bir tendensiyanı əks etdirir: qısamüddətli iqtisadi narahatlıqlar iqlim öhdəliklərindən yayınmaq üçün bəhanəyə çevrilir.

Bu problem yalnız Böyük Britaniya ilə məhdudlaşmır. ABŞ-da, məsələn Texas ştatı bərpa olunan enerji sahəsində uğurlarını qeyd etsə də, yerli səviyyədə qəbul olunan siyasətlə iqlim tədbirləri zəiflədilir. Avstraliya, Tasmanyada baş verən dağıdıcı daşqınlardan sonra belə, güclü mədən və fosil yanacaq lobbilərinin təzyiqləri ilə üzləşir. Braziliya isə — COP30 konfransına ev sahibliyi etməyə hazırlaşan bir ölkə olaraq — yağış meşələrinin içindən avtomobil yolları çəkməyi planlaşdırır. Bu isə qlobal ritorika ilə yerli məsuliyyət arasında ciddi uyğunsuzluğu ortaya qoyur.

İqlim tədbirləri — əlavə deyil, zəruri şərtdir

Bu qlobal geriləmənin kökündə geniş yayılmış bir yanlış təsəvvür dayanır: guya dayanıqlılıq çox baha başa gəlir, qeyri-real və ya siyasi risklidir. Bu narrativ, əslində, məsuliyyətdən yayınmanın formasıdır. Halbuki dayanıqlılıq əlavə seçim deyil — yaşamağa dəyər bir gələcəyi təmin etmək üçün minimum tələbdir. İronik şəkildə, iqtisadi narahatlıqları əsas gətirərək iqlim tədbirlərinin təxirə salındığı cəmiyyətlər, əslində, iqlimlə bağlı fəlakətlərdən ən çox zərər görənlər olacaq — fəlakətlər ki, nə seçki dövrlərini, nə də büdcə limitlərini nəzərə alır.

Bu uzaqgörənlikdən uzaq yanaşma, “ədalətli keçid” anlayışının özünü də zəiflədir. Ədalət və bərabərlik, ən həssas icmaların müdafiəsi üçün davamlı və ardıcıl siyasət tələb edir — maliyyə çətinliyi yaranan kimi ləğv edilən boş bəyanatlar deyil. Bir çox siyasətçi iqtisadi çətinliyi bəhanə gətirərək öhdəliklərdən geri çəkilir, lakin iqlim fəlakətlərinin gətirəcəyi daha böyük iqtisadi itkiləri görməzdən gəlirlər.

Boş vədləri yox, real tədbirləri tələb edən zaman gəlib

“Ədalətli keçid” anlayışının növbəti boş vəd kimi istifadəsinə imkan verilməməlidir. Həqiqi dayanıqlılıq — populist təzyiqlərə və iqtisadi çağırışlara baxmayaraq, prinsipial və qətiyyətli liderlik tələb edir. Bundan daha azı — məsuliyyətsizlikdir.

Dünya daha bir təmtəraqlı çıxış dalğasına yox, real yerli tədbirlərə ehtiyac duyur. Durham, Texas, Avstraliya, Braziliya — bu nümunələr ayrılıqda baş verən hadisələr deyil. Bunlar qlobal vədlərin yerinə yetirilməməsindəki ümumi uğursuzluğu təmsil edir. İndi əsas məsələ odur ki, bu öhdəliklərə cavabdeh olan yerli liderlər məsuliyyətə cəlb ediləcəkmi, yoxsa “ədalətli keçid” anlayışı da unudulmuş vədlər siyahısına düşəcək?

Joel Carboni, 2025

Original məqalə üçün: GPM GLOBAL
Dayanıqlı layihə menecmenti haqqında daha çox öyrənmək üçün www.greenpm.az – a daxil olun