Yenilənmə, yoxsa təslimiyyət: Portfeliniz gələcəyin hansı tərəfindədir?
Əgər mövzu həyatda qalmaqdırsa, neytrallıq artıq susqun tərəfkeşlikdir.
Dəyişiklik hələ yaxınlaşmır — artıq onun içindəyik. 
Artan qlobal temperatur. Rekord miqdarda meşə yanğınları. Sürətlə məhv olan biomüxtəliflik. Genişlənən bərabərsizlik. Və hələ də dünyadakı idarə heyətlərində və layihə idarəetmə ofislərində portfellər sanki planet qapalı bir qutudadırmış kimi idarə olunur — biznes olduğu kimi, üzərinə nazik bir ESG (ekoloji, sosial, idarəçilik) qatı çəkilmiş formada.
Həqiqət budur: artıq neytral portfel anlayışı yoxdur. İstənilən maliyyələşdirilən, dayandırılan və ya gecikdirilən layihə ya mövcud sistemləri bərpa edir, ya da onları dağıdır. Orta yol qalmayıb.
Daha çoxu üçün bizi sosial şəbəkələrdə izləyin

İllüziyaların sonu

Onilliklər boyu şirkətlər təsirləri “izolyasiya” edə biləcəyinə inanırdı. Ətraf mühit və sosial “xarici təsirlər”in yalnız qeydlərdə göstərilməsi və ya kompensasiyalarla həll edilə biləcəyi düşünülürdü. Sosial məsələlərin yalnız HR bölməsinə, ekoloji məsələlərin isə uyğunluq şöbəsinə aid olduğu, portfel idarəçiliyinin isə strategiyaya xidmət etdiyi, onu formalaşdırmadığı zənn edilirdi.

Bu dövr artıq bitib.

Portfel, təşkilatın sahib olduğu ən güclü rıçaqlardan biridir. Kapitalın, istedadın və diqqətin necə yönləndiriləcəyinə o qərar verir. Bu yönləndirmə yaşayışa yararlı, ədalətli bir gələcək qurmağa yönəlməyibsə, bu zaman əsas sual ortaya çıxır: məqsəd nədir?

Sadəcə qısamüddətli biznes dəyərinə optimallaşmaq, lakin həyat sistemləri çökməkdə ikən bunu görməməzlikdən gəlmək yalnız uzaqgörənlik çatışmazlığı deyil — həm də etik olmayan bir yanaşmadır.

 

Əsl mübarizə harada gedir?

Portfel, prioritetlərin bəyanatıdır. İllik hesabatlardan daha çox, kimin kim olduğunu, nəyə dəyər verdiyini və hansı gələcəyi qurduğunu göstərir.

Əgər bu portfel “nəyin bahasına olursa-olsun böyümə”, dayanıqlılıq olmadan səmərəlilik və ya tükənməni sürətləndirən “innovasiya” üzərində qurulubsa, bu gələcəyə uyğunlaşmaq deyil, ona qarşı durmaqdır.

Və bu cür müqavimət qəhrəmanlıq deyil — yavaş-yavaş yox olma yoludur.

 

İrəlidə olan liderlər, “daha çox iş görmək” əvəzinə “daha yaxşı iş görmək” lazım olduğunu deyənlərdir. Onlar idarəetməni yenidən dizayn edir, prioritetləri dəyişir və portfelləri tükəndirmə maşınlarından bərpaedici mühərriklərə çevirirlər.

 
Dayanıqlılıqdan bərpaya doğru

Dayanıqlılıq zərəri azaltmağı hədəfləyirdi. Bərpa isə onu aradan qaldırmağı qarşıya məqsəd qoyur. O soruşur:
  •  Zamanında zərər verilmiş ekosistemləri bərpa edirikmi?
  •  İcmələrdə bərabərliyi və dayanıqlılığı gücləndiririkmi?
  •  Daha az zərər verməkdən daha çox, sağaldan sistemlər dizayn edirikmi?
Sektorlar üzrə bu keçid artıq gerçəkdir:
  •  Enerji şirkətləri, “öncə istismar” modelini dövri, qoruyucu yanaşmalarla əvəz edir.
  •  Maliyyə institutları formal ESG yoxlamalarından imtina edib, iqlim dayanıqlığını və sosial rifahı artıran investisiyalara yönəlir.
  •  Tikinti şirkətləri binalara ekosistem kimi baxır — psixi sağlamlığı, biomüxtəlifliyi və aşağı karbonlu həyat tərzini dəstəkləyən dizaynlar yaradır.
Bunlar simvolik addımlar deyil — bunlar portfellərin köklü şəkildə yenidən yazılmasıdır.

 

Təslimiyyətin gizli üzü 

Təslimiyyət çox vaxt açıq üsyan kimi görünmür — hərəkətsizlik kimi görünür. Köhnəlmiş KPI-lərin saxlanılması, dayanıqlılığın əlavə bir iş axını kimi qəbul edilməsi, maliyyə göstəriciləri güclü, lakin sosial və ekoloji təsirləri zəif və ya zərərli layihələrin təsdiqlənməsi. Bu hal hesabat panellərinin, sənaye normalarının və “kompromis” kimi ifadələrin arxasında gizlənir.

Amma təslimiyyət passiv deyil — bu, reallığın cəsarət tələb etdiyi anda status-kvoya bağlı qalmaq seçimidir.

 

Bərpaedici portfel idarəçiliyi necə görünür?
 

Bu, mükəmməlliklə bağlı deyil — transformasiya ilə bağlıdır.

P5 Standartı portfel idarəçiliyinə inteqrasiya edildikdə, hər layihə beş meyar üzrə qiymətləndirilir: İnsan, Planet, Firavanlıq, Proses və Məhsul. Beləliklə, ROI yalnız maliyyə qaytarışı ilə deyil, sistem təsiri ilə də ölçülür: Kim fayda götürür? Kim zərər çəkir? Həyat sistemlərinə uzunmüddətli təsir nədir?

Bu yanaşma dayanıqlılığı təsdiq proseslərinə, maliyyələşdirmə dövrlərinə və prioritetləşdirməyə “əlavə” kimi deyil, strategiyanın özünə çevirir.

Əsas suallar sadə, amma radikaldır:

  •  Bu layihə bərpa edir, yoxsa dağıdır?
  •  Əsas səbəbi həll edirik, yoxsa yalnız simptomu örtürük?
  •  Dayanıqlılıq yaradırıq, yoxsa sadəcə səmərəlilikmi artırırıq?

Bu suallara səmimi cavab verməyə başlamaq, geriyə dönüşü olmayan bir yoldur.

 

PMO-lar və icraçılar üçün çağırış
 

Gələcək “hazırlanacaq” bir şey deyil — hər təsdiq, təxir və ləğv qərarı ilə bu an formalaşdırılır.

Ona görə soruşmaq lazımdır:

  •  Portfelimiz hansı hekayəni danışır?
  •  Hansı dünyanı qurur?
  •  Gələcəyin hansı tərəfindəyik?

Çünki bu qərarlar rüblük mənfəətdən daha uzun yaşayacaq — ekosistemlərdə, iqtisadiyyatlarda və icmalarda onillərlə iz buraxacaq.

 

Mövcud güc

 

Zərərli bir təşəbbüsü dayandırmaq da bərpa prosesidir. Dövri dizayna, yerli gücləndirməyə və ya biomüxtəlifliyin bərpasına yatırılan hər investisiya həyat üçün verilmiş səsdir.

Xətt çəkilib: bir tərəfdə tanışlığın rahatlığı və neytrallıq illüziyası, digər tərəfdə isə cəsarət, aydınlıq və həyatı ön plana çəkən portfellər dayanır.

Gələcək indi qurulur. Məsələ — onun düzgün tərəfində olmaqdır.

 

Michael Young, 2025
Original məqalə üçün: GPM GLOBAL
Dayanıqlı layihə menecmenti haqqında daha çox öyrənmək üçün www.greenpm.az – a daxil olun