Bakıdan dünyaya birlik mesajı: COP Atəşkəsinə riayət edərək birgə məsuliyyət, dayanıqlılıq və ümidə çağırış, Yalçın Rəfiyev yazır.

Bu il dünya qlobal iqlim gündəliyini əhəmiyyətli dərəcədə irəlilətmək üçün tarixi bir imkan olan COP29 üçün Bakı şəhərində toplaşıb.

Bununla belə,  COP29 yalnız müzakirələr və öhdəliklər üçün platforma kimi çıxış etmir, həm də “COP Atəşkəsi” adlanan, millətləri münaqişələrin dayandırılmasına dəvət edən misilsiz bir çağırış təqdim edir.

Bu təşəbbüs Olimpiya Sülhündən ilhamlanaraq COP29 Sədrliyi tərəfindən irəli sürülüb və sülhün, ətraf mühitin qorunmasının və iqlim dəyişmələri ilə mübarizənin möhkəmlənməsinə yönəlib.

COP Atəşkəsi 1990-cı illərdən etibarən beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən canlandırılan Olimpiya Atəşkəsindən ilhamlanıb.

1993-cü ildə qəbul edilən BMT qətnaməsinə əsaslanan Olimpiya Atəşkəsi, Olimpiya Oyunları zamanı münaqişələrin dayandırılmasına çağırış edir. Bu ənənə hər iki ildən bir təkrar olunur və sonuncu qətnamə 2023-cü ilin noyabrında Olimpiya Atəşkəsini yenidən təsdiqləyib.

İqlim böhranı zamanı birlik ehtiyacını nəzərə alaraq, COP29 Prezidentliyi bu konsepsiyanı uyğunlaşdıraraq “COP Atəşkəsi” təşəbbüsünü irəli sürüb. Bu təşəbbüs konfrans dövründə hərbi əməliyyatların dayandırılmasına çağırır.

COP Atəşkəsi müddətinin noyabr ayını — COP29-un keçirildiyi dövrü əhatə etməsi təklif olunur. Bu atəşkəs dövrü, iqlim fəaliyyətinin məqsədləri ilə uyğunluq təşkil edir, sülhlə ətraf mühitin sabitliyi arasındakı əlaqəni vurğulayır və iqlim problemlərimizə diqqət yetirməyə kömək edir.

COP Atəşkəsi təşəbbüsünün məqsədi nədir?

COP Atəşkəsi iki əsas məqsədlə irəli sürülüb: ətraf mühitə təsiri azaltmaq və iqlim dəyişmələri qarşısında birliyi təşviq etmək.

Qlobal hərbi fəaliyyətlər istixana qazı emissiyalarına əhəmiyyətli dərəcədə töhfə verir və illik qlobal emissiyaların 5,5%-ni təşkil edir ki, bu da aviasiya və gəmiçilik sektorlarının birgə şəkildə səbəb olduğu emissiyalardan daha çoxdur.

Münaqişələrin ətraf mühitə vurduğu zərərlər — ekosistemlərin məhvindən, torpağın, suyun və havanın çirklənməsinə qədər — iqlim böhranını daha da dərinləşdirir və təbii sərvətlərin qorunması səylərini çətinləşdirir. Müharibələr və silahlı münaqişələr geniş əraziləri yararsız hala sala, ekosistemləri çirkləndirə və uzunmüddətli ekoloji izlər buraxa bilər.

COP Atəşəkəsi bu ekoloji fəsadları yumşaltmağa, münaqişələrdən qaynaqlanan emissiyaları müvəqqəti azaltmağa və kritik ekosistemlərin bərpasına imkan yaratmağa çalışır. Bu atəşkəs, hərbi emissiyaların təsirini tanımağa və ətraf mühitin sağlamlığını prioritetləşdirməyə çağırışdır.  

İqlim dəyişikliyi bəşəriyyət üçün hər bir bölgəyə, hər bir iqtisadiyyata və hər bir fərdə təsir edən mövcudluq təhlükəsidir. Fikir ayrılıqlarına səbəb olan ənənəvi siyasi məsələlərdən fərqli olaraq, iqlim böhranı birgə, siyasətdən uzaq bir yanaşma tələb edir.

İqlim müzakirələri siyasiləşdirilməməli və siyasi münaqişələrdən üstələnərək, planetimizin və gələcək nəsillərin sağlamlığını prioritetləşdirməlidir. Bu prinsip COP Atəşkəsi təşəbbüsünün əsasını təşkil edir. 

Siyasi fikir ayrılıqlarını kənara qoyaraq, COP Atəşkəsi, xalqlara planetimizi qorumaq məqsədilə birləşmək üçün bir fürsət təqdim edir.

Əsas mesajlar nədən ibarətdir?

COP Atəşkəsi təşəbbüsünün məqsədlərini və əhəmiyyətini əks etdirən əsas mesajlar, iqlim böhranının həyatları və dolanışıqları təhdid etməsi faktını da əhatə edir. 

İqlim dəyişmələri milyardlarla insan üçün mövcudluq təhlükəsidir və hər bir bölgə və cəmiyyət üzərində təsir göstərir. Bugünkü qərarlarımız gələcək nəsillər üçün dünyanı formalaşdıracaq, bu isə istixana qazı emissiyalarını azaltmaq və təbii sərvətləri qorumaq üçün təxirəsalınmaz tədbirlərin vacibliyini vurğulayır. 

Eyni zamanda, münaqişə və iqlim böhranı bir-birini dərinləşdirir. Davam edən münaqişələr və iqlim böhranı bir-birini dağıdıcı şəkildə bəsləyir.

Müharibə ilə məhv olmuş bölgələr ciddi ekoloji dağılmalar yaşayır, yerli iqtisadiyyatların, infrastrukturların və xidmətlərin pozulması, əhali arasında həssaslıq və bərabərsizlik yaradır, bu da iqlim dəyişikliklərinə qarşı dayanıqlılığı azaldır.

Hərbi fəaliyyət istixana qazı emissiyalarını artırır. Hərbi əməliyyatlar qlobal emissiyalara əhəmiyyətli dərəcədə töhfə verir və onların ekoloji izləri aviasiya və gəmiçilik sənayelərinin birgə emissiyalarından daha böyükdür. Münaqişələrdən sonra qalan çirklənmiş torpaqlar və sular təbii bərpanı əngəlləyən uzunmüddətli ekoloji izlər buraxır.

Lakin, birləşərək qlobal COP Atəşkəs üçün toplandıq. COP Atəşkəsi Təşəbbüsü, Birgə Çağırış çərçivəsində bütün tərəfləri münaqişələri dayandırmağa və COP29 müddətində siyasi fərqlilikləri bir kənara qoymağa çağırır. Bu, gələcək nəsillər üçün Yer kürəsini qorumaq məqsədinə diqqət yetirərək birliyimizdə dayanmağa dərin bir dəvətdir. 

COP Atəşkəsi çağırışı yalnız münaqişələrin müvəqqəti dayandırılmasını əhatə etmir. Bu, əməkdaşlıq və sülhün iqlim dəyişmələri ilə qlobal mübarizənin ayrılmaz komponentləri kimi rolunu simvollaşdırır. 

COP29 zamanı münaqişələri dayandırmaqla, beynəlxalq cəmiyyət iqlim böhranını diqqətlə həll etməyə yönələ bilər. Bu təşəbbüs həmçinin hər bir fərd, hökumət və təşkilatı iqlim dəyişmələri ilə mübarizəni ortaq bir vəzifə kimi qəbul etməyə dəvət edir. 

Toplamda 132 ölkə bu təşəbbüsə qoşularkən, minlərlə beynəlxalq qurum, özəl sektor nümayəndələri, vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları və nüfuzlu ictimai fiqurlar COP Atəşkəsini dəstəkləyir. 

Onların dəstəyi güclü bir kollektiv qəbulun əksidir: iqlim ədalətini təmin etmək və sülh qurmaq əsasən bir-biri ilə əlaqəli məqsədlərdir. COP Atəşkəsi sadəcə simvolik bir jest deyil; bu, qlobal böhranların ortaq həllər tələb etdiyini xatırladan bir mesajdır. İqlim dəyişmələri ilə mübarizədən danışarkən, məcburiyyət qarşısında sülhün əsaslarından da danışırıq.

İqlim dayanıqlılığına sülhdən keçən yol 

Mislisiz iqlim çətinlikləri qarşısında, COP Atəşkəsi bir ümid işığıdır. COP29 müddətində münaqişələri dayandırmaqla, beynəlxalq cəmiyyət güclü bir mesaj göndərə bilər ki, sülh nəinki mümkündür, həm də dayanıqlı gələcəyə doğru bir yoldur. 

İqlim dəyişmələri sərhəd tanımır və kollektiv hərəkətə ehtiyac heç vaxt bu qədər təxirəsalınmaz olmamışdı. COP29, qlobal sülh və iqlim dayanıqlılığına öhdəlikləri yenidən təsdiq etmək üçün bir fürsət təqdim edir. 

Dünya Baklda birləşib, COP Atəşkəsinə ortaq məsuliyyət, dayanıqlılıq və ümidin simvolu kimi riayət etməyə dəvət olunur. 

COP Atəşkəsi vasitəsilə həm sülhün, həm də ətraf mühitin qorunmasının qlobal prioritetlərə çevrildiyi bir gələcək qurmağa başlaya bilərik, bununla da gələcək nəsillər üçün yaşanıla biləcək bir planet təmin edəcəyik. 

Yalçın Rəfiev COP29 Azərbaycan üzrə Baş Danışıqçıdır.