DİM-ləri dəstəklədiklərini elan edən şirkətləri görmək getdikcə adi hala çevrilir. Bu elanlar çox vaxt parlaq hesabatlar və şirkətin dünyanı daha yaxşı bir yerə çevirmək öhdəliyini nümayiş etdirmək üçün hazırlanmış marketinq kampaniyaları ilə müşayiət olunan böyük təntənə ilə edilir. Lakin bu xoş niyyətli bəyanatların altında əsaslı anlaşılmazlıq yatır. 2015-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatı tərəfindən müəyyən edilmiş 17 qlobal məqsəddən ibarət DİM-lər korporasiyalar üçün deyil, ilk növbədə dövlətlər üçün nəzərdə tutulmuşdur.

DİM-lər hər zaman bunu nəzərdə tutub: “Dayanıqlı İnkişaf Məqsədləri bütün ölkələri – aşağı, yüksək və orta səviyyədə inkişaf etmiş ölkələr – rifaha nail olmaq və planeti qorumaq üçün fəaliyyətə çağırışdır. Məqsədlər təsdiqləyir ki, yoxsulluğa qarşı mübarizə iqtisadi artıma nail olmaq və bir sıra sosial ehtiyacları, o cümlədən təhsil, səhiyyə, sosial müdafiə və məşğulluq imkanlarını ödəmək, həmçinin iqlim dəyişikliyi və ətraf mühitin mühafizəsi ilə bağlı strategiyalarla paralel getməlidir”.

DİM-lərinin reallığı

Dayanıqlı İnkişaf Məqsədləri yoxsulluq, bərabərsizlik, iqlim dəyişikliyi, ətraf mühitin deqradasiyası, sülh və ədalət də daxil olmaqla, 2030-cu ilə qədər planetin ən aktual problemlərinin təcili həll edilməsi zərurətindən yaranıb. Hər bir məqsəd milli siyasətləri istiqamətləndirmək və beynəlxalq əməkdaşlığı təşviq etmək üçün nəzərdə tutulmuş xüsusi hədəflər və göstəricilərlə müşayiət olunur. Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinin ambisiyası milli sərhədləri və fəaliyyət sahələrini aşan kollektiv səy tələb edir. Lakin onların əsas iştirakçıları özəl sektor deyil, milli hökumətlərdir.

DİM-lərin müsbət imicinə uyğun yaşamaq üçün bir çox şirkət karbon emissiyalarının azaldılmasından tutmuş inklüziv işə götürmə siyasətlərinin həyata keçirilməsinə qədər müxtəlif təşəbbüslər vasitəsilə məqsədləri dəstəklədiklərini bəyan edirlər. Bu cür səylər faydalı və zəruri olsa da, onlar çox vaxt konkret DİM hədəfləri və göstəriciləri ilə birbaşa əlaqəli olmur. Təkrar emal şirkəti təqdirəlayiqdir, lakin məsələn, DİM 12 (Məsuliyyətli İstehlak və İstehsal) ilə strateji əlaqəsi olmadan onun qlobal məqsədlərin irəliləməsinə təsiri dolayı olaraq qalır və onu ölçmək mümkün deyil.

17 Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinin hər biri yoxsulluq, qeyri-bərabərlik, iqlim dəyişikliyi və ətraf mühitin mühafizəsi kimi qlobal problemlərin həlli üçün lazım olan təfərrüatlı fəaliyyət yol xəritəsini təmin edən ümumilikdə 169 hədəf olmaqla, çoxsaylı hədəflərə bölünür. Bu məqsədlər DİM-lərə nail olmaq üçün milli və beynəlxalq səyləri istiqamətləndirmək üçün praktiki təlimat verir.

Hədəflər hər bir hədəfə doğru irəliləyişi qiymətləndirmək üçün istifadə olunan kəmiyyət və ya keyfiyyət göstəriciləri olan DİM göstəriciləri ilə müşayiət olunur. Göstəricilər hökumətlərə, təşkilatlara və maraqlı tərəflərə DİM-lərə nail olmaq yolunda nə dərəcədə effektiv irəlilədiklərini qiymətləndirməyə imkan verən monitorinq və qiymətləndirmə alətləridir. Onlar təkmilləşdirmələri izləmək, boşluqları müəyyən etmək və siyasət qərarlarını məlumatlandırmaq, davamlı inkişaf istiqamətində ölçülə bilənliyi və hesabatlılığı təmin etmək üçün meyarlar təqdim edir. Birlikdə DİM-in hədəfləri və göstəriciləri DİM-lərin həyata keçirilməsini təmin edən, yüksək istəkləri real fəaliyyət və nəticələrə çevirən hərtərəfli çərçivə təşkil edir.

Xeyirxah əməllər və DİM-ləri təşviq etməyin arasındakı fərq

Biznesin etik və dayanıqlı şəkildə aparılması ilə DİM-ləri fəal şəkildə təşviq etmək arasında mühüm fərq qoyulmalıdır. Yaxşılıq etmək – məsuliyyətli, etik və davamlı fəaliyyət göstərmək – cəmiyyətə müsbət töhfə verməyə çalışan hər bir biznesin əsasını təşkil edir. Bununla belə, DİM-lərin təşviqi daha məqsədyönlü yanaşma tələb edir: BMT tərəfindən müəyyən edilmiş konkret məqsəd və göstəricilərin əldə edilməsinə birbaşa töhfə. Bu, təkcə niyyət deyil, həm də ölçülə bilən təsir tələb edir ki, bu da bir çox şirkətlərin DİM ilə bağlı hesabatlarında əldən buraxdığı bir şeydir.

DİM-lərin dəstəklənməsində biznesin rolu

GPM-də nə edirik? Biz DİM-ləri standartlarımız və alətlərimizlə əlaqələndirmirikmi?

GPM-də biz layihə menecmentinin bu transformasiya prosesində oynadığı əsas rolu göstəririk. Layihələr təşkilatlarda dəyişiklik agentləridir, əməliyyat dəyişikliyinə təkan verə, yeni texnologiyalar tətbiq etməyə və davamlı təcrübələrin inkişafını təşviq etməyə qadirdirlər. Bununla belə, layihələrin DİM-lərə həqiqətən cavab verməsi üçün onlar dayanıqlı şəkildə idarə edilməlidir. Bunu qəbul edərək, biz davamlılığı layihənin idarə edilməsinə inteqrasiya etmək üçün layihə peşəkarları üçün xüsusi olaraq hazırlanmış innovativ çərçivə olan GPM P5 Beynəlxalq Standartını hazırlamışıq. GPM P5 standartı beş sütun – İnsanlar, Planet, Rifah, Məhsul və Proses ilə təmsil olunan inteqrasiya olunmuş və dayanıqlı yanaşmaya əsaslanır və hər bir DİM-in əsasını qoyan səbəbləri həll edir.

İnsanlar: Bu element layihələrin insanların rifahına, maraqlı tərəflərin cəlb edilməsinə, cəmiyyətə faydalarına və insan hüquqlarının qorunmasına müsbət təsir göstərməsini təmin etmək məqsədi daşıyır. Bu, yoxsulluğun aradan qaldırılması, səhiyyə və təhsilin yaxşılaşdırılması və bərabərsizliyin azaldılmasına yönəlmiş DİM-lərə uyğundur.

Planet: Ətraf mühitin idarə edilməsinin böyük əhəmiyyətini nəzərə alaraq, bu element ətraf mühitə mənfi təsirləri minimuma endirmək, həmçinin resurs səmərəliliyini artırmaq və biomüxtəlifliyi qorumaq məqsədi daşıyır. O, iqlim və ətraf mühitlə bağlı fəaliyyət üzrə DİM hədəflərinə uyğun gəlir.

Rifah: Element gələcəyə zərər vermədən iqtisadi artımı və inkişafı stimullaşdırmaq məqsədi daşıyır. Bu sahə çərçivəsində layihələr innovasiyaların tətbiqinə və davamlı və ədalətli şəkildə iqtisadi artımın stimullaşdırılmasına yönəlib.

Məhsul: Bu element məhsul və xidmətlərin dayanıqlı inkişafa töhfə verməsini və onların bütün həyat dövrü nəzərə alınmaqla dizayn edilməsini təmin etməklə layihə nəticələrinin çatdırılmasının vacibliyini vurğulayır.

Proses: Bu element layihənin həyat dövrü ərzində performansı, davamlı təkmilləşdirməni və dayanıqlılıq prinsiplərinin inteqrasiyasını vurğulayaraq, davamlı layihə idarəetmə təcrübələrini təşviq edir. Bu yanaşma bütün DİM-lərə nail olmaq üçün əsasdır, çünki o, məqsədlərə nail olmağın davamlı yollarını təmin edir.

Dayanıqlılığın bu beş elementini layihənin idarə edilməsi prosesinə daxil etməklə, GPM P5 Standardı nəinki DİM-lərin prinsipləri ilə uyğunlaşan, həm də onları fəal şəkildə təşviq edən hərtərəfli çərçivə təqdim edir. Standart qəbul edir ki, qlobal problemlərin kök səbəbləri mürəkkəb və bir-biri ilə bağlıdır, onların həlli üçün hərtərəfli və kompleks yanaşma tələb olunur.

Beynəlxalq GPM P5 standartı layihə menecerlərinə nəinki qısamüddətli məqsədləri, həm də daha geniş sosial, iqtisadi və ətraf mühitə təsirləri nəzərə alaraq, öz layihələrini əvvəldən yenidən nəzərdən keçirməyə imkan verir. Layihələrin idarə edilməsi üzrə peşəkarlar tərəfindən GPM P5 Standartının tətbiqi davamlı inkişaf prinsiplərinin praktiki tətbiqində irəliyə doğru mühüm addımdır. Standart mənfəətə əsaslanan ənənəvi modeldən kənara çıxır və təşkilatları layihələrinin daha yaxşı bir dünya qurmağa necə töhfə verə biləcəyi barədə düşünməyə çağırır.

DİM-lərin müsbət imicinə sahib olmaq istəyən şirkətlər öz töhfələri ilə bağlı həqiqətə uyğun olmayan iddialar irəli sürmək istəyinə qarşı durmalıdırlar. Biznesdə yaxşılıq etmək vacibdir, lakin bu, DİM-lərin irəliləyişinin sinonimi deyil.

• Joel Carboni, 2024

Original məqalə üçün: GPM GLOBAL

Dayanıqlı layihə menecmenti haqqında daha çox öyrənmək üçün www.greenpm.az – a daxil olun.